KULTUR&SANAT

Bir Düş ve Anadolu'nun Kayıp Şarkıları

6 Mart 2015

Kalabalık bir aile. Anası atası, amcası halası, teyzesi dayısı, çok çocuğu, değerleri ve gelenekleri olan bir aile. Bir arada yaşayan, paylaşan, aynı dili konuşan, aynı Tanrı’ya aynı şekilde iman eden, aynı sofraya oturan, aynı evde yaşayan kocaman bir aile. Ve yaklaşmakta olan bir felaket: bir tufan. Yaşadıkları bereketli toprakları terketmek zorunda kalan aile bireyleri. Tufanı bekleyip yiten aile bireyleri. Ardakalan aile bireyleri. Tufanın dört bir yana nar taneleri gibi savurduğu aile bireyleri. Ve onların vardıkları, kaldıkları yerlerde geçen yıllar. Her biri yeni yurdunun yeni adetlerine, yeni komşularına, yeni hayatlarına tutunmuş. Ama hepsinde o eski büyük aileden bir şeyler; hepsinde biraz eski dillerinden, adetlerinden, inanışlarından kalmış. Hepsinin sofrasında eskiden bir tas, hepsinin kılığında eskiden bir renk, hepsinin dilinde eskiden bir nida, hepsinin yeni halinde eskiyle bir ortaklık kalmış.
“İnsan, düşleri öldüğü gün ölür” dediği gibi rahmetli Yaşar Kemal’in. Ölmedik daha düşleyin. Bu hikaye bizim hikayemiz olsun mesela. Ya Anadolu’nun birbirine benzeyen insanları nar taneleri gibi dağılmış bu uzak kuzenlerse? Herbirimizde o ortak büyük ailenin bir adeti, hayal meyal bir anısı kalmış olmalı. Ağaç dallarına bağlanan dilekler, mitolojilerin adı değişen tanrı ve kahramanları, aile büyüklerinin ailedeki yeri, nazar-kem göz, iffet, baharı bayramla kutlama, aile örgütlenmesi, ninniler, nesilden nesile anlatılmış sanki ana karnından beri bilinen, adı değişen hikaye ve masallar, neredeyse birer içgüdü haline gelmiş ritüeller nasıl böyle her birimizde ortak olurdu yoksa?
Düşleyin. Düşler, şanlı tarihlerden yeğdir.

Yıl 2002. Nezih Ünen nefis bir işe kalkıştı. Bir ekip kurdu ve Anadolu’ya bir yolculuğa çıktı. Anadolu’nun her bir nar tanesinin yanına uğradı. Her bir etnik kültüre ait şarkı, türkü icraalarını kaydetti. Köylerde, evlerde, tarlalarda Anadolu’nun her bir etnik zenginliği kendi dilinde türküler söyledi. 121 ayrı mekan gezdi ekip. Kayıtlar ve montajların tamamlanması toplamda 6 yıl sürdü ve ortaya Anadolu’nun Kayıp Şarkıları çıktı.

Kaç kez izledim, kaç kez daha izlerim, kaç kez daha cız eder içim bilmem. Ama muhtemelen ölene kadar Anadolulu olmakla gurur duyacağım.
Hani ölmeden önce yapılacaklar var ya. Ölmeden önce en az bir kez izleyin bu belgeseli. Bu toprakların böyle saf, doğal ve olduğu gibi anlatıldığı bu belgeseli izlemeden girmeyin bu toprakların koynuna.

Belgesel dedimse korkmasın gözünüz. Süresi 1 saat 37 dakika. Müzikal bir belgesel. Her şey doğal. Burada insanlar olduğu gibi. Söyledikleri içlerinden geldiği gibi. “Gel hele gel hele gelsene” diye başlayıp belgeselin çeşitli yerlerinde yine ve yine görünen ve doğal derken ne demek istediğimi anlamanızı sağlayacak Karslı bir nine var. Adı Cemile Yıldırım. Sırf onun için bile izlediğim vakidir.

Türkçe, Kürtçe, Ermenice, Arapça, Süryanice ve nice şarkıları söyleyen güzel insanlar göreceksiniz.
Güzel insanlar diyecek ki “Yüzyılların verdiği erozyonla kültürler aşınmış; ortada pek bir şey kalmamış ama insanların dillerinde, manilerinde, masallarında bunlar yaşıyor. Evler çürümüş, kaleler yıkılmış ama insanlar yıkılmamış.”
Güzel insanlar diyecek ki “Bir zaman adamın biri bomba koymuş burayı patlatmak için. 200 tane koyunu varmış adamın dağda. Onları o gece kurt kırmış. Bak bu ibadethane. Nasıl bizim camimiz bize ibadethaneyse onların da bu ibadethaneleridir.”
Güzel insalar diyecek ki “Biz yabancı değiliz. Aslımız burası, hepimizin kökeni burası.”
Güzel insalar diyecek ki “Kimseye boyun bükmeyip kimseye kötülük etmeyen adama deli derler”
O güzel insanlar güzel atlara binip gidecekler…
Göreceğiniz herkesin ve her yerin bir anlamı var. Aman ha 1 saat 28.dakikada başlayan asıl jeneriği izlemeden kapatmayın. Ve bu belgeseli izlemeden ölmeyin.