GOMİDAS’I DUYDUNUZ MU? ÖLMEDEN ÖNCE ÇOK ŞEY SÖYLEMİŞTİ

3
Gomidas'ı duydunuz mu?

-Dikkat bu yazı 1915 içerir-

Türkiye’de pek az kişinin tanıdığı ama aslında Anadolu’daki Ermeni kaderinin sembol ismi olan bir adamdan bahsetmek istiyorum. Adı Soğomon Kevork Soğomonyan. Ya da bilinen adıyla Gomidas Vardapet.
Kültür sanat deyince ‘o da vardı’ diye bağırmak istediğim biri Gomidas. 1869’da Kütahya’da doğdu. 1896’da Berlin’e gidip müzikoloji eğitimi aldı. 1899’da müzikoloji doktorası eğitimini tamamladı. Anadolu’nun çeşitli yerlerini gezerek şarkılar derledi. Birçok halk şarkısını notaya döktü. 300 kişilik Gusan Orkestrasını kurdu. Uluslararası Müzik Cemiyeti’ne Avrupa dışından kabul edilen ilk müzik adamı olan Gomidas ya da Doğu-Batı Ermenicesindeki söyleyiş farkı ile Komitas, ölene kadar müzikle uğraştı. Besteleri ve müzik çalışmaları Anadolu’da, Ermenistan’da ve dünyada büyük ilgi ile karşılandı. Uluslararası alanda büyük ödüller aldı. 1.Dünya Savaşı’nın yorgunu Osmanlı’nın kültür sanat hayatını ayakta tutan isimlerin başını çekti. Projeleri, derlemeleri, beste ve düzenlemeleri ile saygın bir ömür sürdü ve 1935’te doğduğu topraklarda öldü. Efendim, ne yazık ki böyle olmadı… Uluslararası Müzik Cemiyeti’ne kabulünden sonraki anlattıklarım tamamen hayal ürünü olup gerçek kişi ve kurumlarla hiçbir ilgisi yoktur. Zira 1915 bunların hiçbirine müsade etmedi. Bunlar belki olabilecek şeylerdi, fakat böyle değil şöyle oldu:

Uluslararası Müzik Cemiyeti’ne Avrupa dışından kabul edilen ilk müzik adamı olan Gomidas ya da Doğu-Batı Ermenicesindeki söyleyiş farkıyla Komitas, 1915 Tehcir Kanunu ile tutuklanan 235 Ermeni ileri geleni arasındaydı. 180 İstanbul Ermenisi ile Çankırı’ya sürgün edildi. Sürgünün mesafesi Suriye çölleri kadar olmasa da Gomidas’ı bir Kaf Dağı kadar yordu. Mehmet Emin Yurdakul, Halide Edip Adıvar ve yabancı diplomatların girişimi sonucu 25 Nisan’da başlayan sürgünden 7 Mayıs’ta geri dönmesi kararlaştırıldı. Ancak geri döndüğünde ne Gomidas İstanbul’u bıraktığı gibi buldu ne de İstanbul Gomidas’ı. Anadolu’yu karış karış gezip 3000 civarında halk şarkısı derleyen Gomidas, İstanbul-Çankırı arasında akıl sağlığını yitirdi. İstanbul Şişli’de yattığı hastanenin bahçesindeki kuyulara geceleri “bana elinizi uzatın, sizi yukarı çekeyim” diye haykırdığı rivayet olundu. İhtimal ki bu haykırış onun son sesleriydi. Buradan Paris’e gönderildi. Hayatının kalan son 20 senesini burada bir sanatoryumda geçirdi ve hayatının son 18 yılında tek kelime etmedi, hiç piyano çalmadı. Bu dünyadan canından önce sesi gitti.

Gomidas'ı duydunuz mu?

 

2003 yılında Fransa’da Gomidas’ın bir heykeli dikildi. Şişli’de, Kütahya’da filan değil Paris’te. Üstelik bu heykel Türkiye ve Fransa arasında bir diplomatik krize neden oldu. Krizin nedeni “Gomidas bizim,o Anadolu’nun. Heykelini dikmek bizim hakkımız” da değildi hem de. Sahi heykeller Türkiye’de ne de çok krize neden oldu. Oysa İbrahim olmaktan çok uzağız.

Gomidas, sevgili okuyucu… Gomidas bir dönemin, bir bunalımın, bir acının vücut bulmuş haliydi. Bizim kadar da buralıydı. Fakat işte, önce sesi gitti sonra kendisi.

Fransa’da heykeli dikilirken biz de burada onun için bir albüm yaptık. Bir başlangıç olmasını umduğum albümün adı Yerkaran(Şarkı Defteri). Tavsiyemdir. Kalan Müzik’ten çıktı. Albümde Şevval Sam, Aytekin Ataş, Ara Dinkjian gibi isimler de Gomidas’ın derlediği şarkıları seslendirdi/katkıda bulundu. 
Albümde olmayan bir diğer Gomidas şarkısı olan Hov Arek Sarer Jan(Rüzgar Yapın Canım Dağlar/Derdime Derman Olun)’ı tavsiye edeyim. Bu şarkı “ne dediğini anlamasam da çok etkileniyorum bu etnik şarkılardan” diyenlere gelsin…

Biline ki dostlar, bu topraklardan bir Gomidas geçti. Duydunuz mu? O ölmeden önce çok şey söyledi. 

Not: Şarkının Lena Chamamyan, Hasmik Harutyunyan, Authentic Lighu Orchestra, İnga&Anush Arshakyan versiyonları var. Her birini tek tek dinlemenizi öneririm. Benim favorim Arshakyan kardeşlerin söylediği versiyondur.

Lena Chamamyan


Hasmik Harutyunyan

 

Authentic Light Orchestra

 

İnga&Anush Arshakyan

 

Buyrunuz Efendim ( Yerkaran Playlist) 

 

3 YORUMLAR

  1. anadolunun müzik renklerini yansıtan böylesine güçlü bir sanatçının o günün politikasına kurban gitmesi çok üzücü. yanlış politikaların ve yanlış ve çapsız politikacıların böylesine güzel insanlara yazık etmesi çok acı ve günümüzde hala yaşanıyor. böyle bir olayı sanatçıların politikanın çirkin çukuruna düşmemesine örnek olur düşüncesiyle okurlarımızla paylaşmak istiyoruz. faceboookta tesadüfen gördüm ve müziği dinleyince çok etkilendim. izniniz olursa sitemizde “anadolunun müzik renkleri” olarak paylaşmak isteriz.

  2. Günaydın, böyle bir değerin kiymetini bilmeyen harcamak bölgenin ve ūlkelerin barışı açısından büyük bir kayıp olması çok çok ùzūcü. Dün böyleydide bu gün farklimi (hirant elçi) saygılar.

CEVAP VER

Lütfen yorum yapın
Lütfen isminizi buraya yazınız